Iphigenia
Me hast thou summon'd? wherefore art thou here?
Thoas
Wherefore delay the sacrifice? inform me.
Iphigenia
I have acquainted Arkas with the reasons.
Thoas
From thee I wish to hear them more at large.
Iphigenia
The goddess for reflection grants thee time.
Thoas
To thee this time seems also opportune.
Ifigenio.
Vi vokas! Kio vin al ni venigas?
Toas.
Oferon vi prokrastis; diru, kial?
Ifigenio.
Al Arkas ĉion klare mi rakontis.
Toas.
De vi mi volus tion aŭdi.
Ifigenio.
Tempon
Al vi Diano donas, por pripensi.
Toas.
Mi pensas, ke ĉi tiu tempo estas
Tre taŭga por vi mem.
Iphigenia
If to this cruel deed thy heart is steel'd,
Thou shouldst not come! A king who meditates
A deed inhuman, may find slaves enow,
Willing for hire to bear one half the curse,
And leave the monarch's presence undefil'd.
Enwrapt in gloomy clouds he forges death,
Whose flaming arrow on his victim's head
His hirelings hurl; while he above the storm
Remains untroubl'd, an impassive god.
Thoas
A wild song, priestess, issued from thy lips.
Ifigenio.
Se via koro
En la decid' kruela rigidiĝis,
Por kio do vi venis? Reĝo, kiu
Postulas kruelaĵon, povas trovi
Sufiĉe da servantoj, kiuj ĝoje
Por rekompenco prenos sur sin mem
Duonon de l' malbeno, kaj la reĝo
Almenaŭ ŝajne restus senmakula.
En peza nubo faras Jupitero
Decidojn, kaj sendatoj liaj portas
Pereon al la kapoj malfeliĉaj;
Sed li trankvile marŝas en la altoj,
Neatingebla dio en ventego.
Toas.
La sankta lipo kantas nun sovaĝe.
Iphigenia
No priestess, king! but Agamemnon's daughter;
While yet unknown, thou didst respect my words:
A princess now,--and think'st thou to command me
From youth I have been tutor'd to obey,
My parents first, and then the deity;
And thus obeying, ever hath my soul
Known sweetest freedom. But nor then nor now
Have I been taught compliance with the voice
And savage mandates of a man.
Thoas
Not I,
An ancient law doth claim obedience from thee.
Ifigenio.
Ne la pastrino nun al vi parolas,
Sed la filino de Agamemnono.
De nekonata virgulin' la vorto
Sanktecon por vi havis; nun subite
Al la princino volas vi ordoni?
Ho, ne! De la plej fruaj miaj jaroj
Mi lernis obeadon, en komenco
Al la gepatroj, poste al diino,
Kaj plej libera mi min ĉiam sentis
En obeado; tamen submetiĝi
Al kruda vorto kaj ordon' kruela
De viro—tion mi neniam lernis.
Toas.
Ne mi—malnova leĝ' al vi ordonas.
Iphigenia
Our passions eagerly catch hold of laws
Which they can wield as weapons. But to me
Another law, one far more ancient, speaks,
And doth command me to withstand thee, king!
That law declaring sacred every stranger.
Thoas
These men, methinks, lie very near thy heart.
When sympathy with them can lead thee thus
To violate discretion's primal law,
That those in power should never be provok'd.
Ifigenio.
Avide ni alligas nin al leĝo,
Se la pasion nian ĝi favoras.
Al mi alia, pli malnova leĝo
Parolas kaj ordonas kontraŭstari:
La leĝo, kiu diras, ke fremdulo
Por ĉiu homo devas esti sankta.
Toas.
Videble la kaptitoj por vi estas
Tre karaj; ĉar de granda ekscitiĝo
Vi la plej ĉefan vorton de l' saĝeco
Forgesas, kiu diras: ne incitu
La potenculon!
Iphigenia
Speaking or silent, thou canst always know
What is, and ever must be, in my heart.
Doth not remembrance of a common doom,
To soft compassion melt the hardest heart?
How much more mine! in them I see myself.
I trembling kneel'd before the altar once.
And solemnly the shade of early death
Environ'd me. Aloft the knife was rais'd
To pierce my bosom, throbbing with warm life;
A dizzy horror overwhelm'd my soul;
My eyes grew dim; I found myself in safety.
Are we not bound to render the distress'd
The gracious kindness from the gods receiv'd?
Thou know'st we are, and yet wilt thou compel me?
Thoas
Obey thine office, priestess, not the king.
Ifigenio.
Sed ĉu mi parolas,
Ĉu mi silentas, vi ja scias, kio
En mia koro estas nun kaj ĉiam.
Ĉu rememoro pri egala sorto
Ne naskas la kompaton en la koro?
Kaj tiom pli en mia kor'! En ili
Min mem mi vidas. Antaŭ la altaro
Mi mem ja tremis, kaj la frua morto
Solene min ĉirkaŭis genuantan;
Jam la tranĉil' ekbrilis, por trabori
La bruston, plenan de bolanta vivo,
Teruro trapenetris mian koron,
Mi fermis la okulojn, kaj—mirakle
Mi trovis savon. Se al ni la dioj
Favore sendis savon kontraŭ morto,
Ĉu ĝi ne estas nia sankta devo
Repagi tion al malfeliĉuloj?
Vi tion scias, vi min konas, tamen
Vi volas nun perforte min devigi!
Toas.
Obeu la oficon, ne la reĝon!
Iphigenia
Cease! nor thus seek to cloak the savage force
Which triumphs o'er a woman's feebleness.
Though woman, I am born as free as man.
Did Agamemnon's son before thee stand,
And thou requiredst what became him not,
His arm and trusty weapon would defend
His bosom's freedom. I have only words
But it becomes a noble-minded man
To treat with due respect the words of woman.
Thoas
I more respect them than a brother's sword.
Ifigenio.
Ha, ĉesu! ne beligu la perforton,
Ĝojantan de virina malforteco!
Libera mi naskiĝis, kiel viro.
Se nun la filo de Agamemnono
Troviĝus antaŭ vi kaj vi altrudus
Al li postulon, kiun vi ne devas:
Li ankaŭ havas glavon, havas brakon,
Por siajn rajtojn antaŭ vi defendi.
Sed mi nenion havas krom la vortoj,
Kaj nobla viro devas dece ŝati
La vorton de virino.
Toas.
Mi ĝin ŝatas
Pli, ol mi ŝatus glavon de la frato.
Iphigenia
Uncertain ever is the chance of arms,
No prudent warrior doth despise his foe;
Nor yet defenceless 'gainst severity
Hath nature left the weak; she gives him craft
And wily cunning: artful he delays,
Evades, eludes, and finally escapes.
Such arms are justified by violence.
Thoas
But circumspection countervails deceit.
Ifigenio.
Ŝanĝiĝas la sukces' en la batalo;
Ne taksu malamikon tro malforta.
Eĉ malfortulon la natur' ne lasis
Sen helpo kontraŭ pugno de fortulo.
Ĝi al li donis ruzon, artifikojn;
Li cedas, li prokrastas, ĉirkaŭiras.
Jes, la fortul' meritas la ruzaĵojn.
Toas.
Ruzaĵon neniigas singardeco.
Iphigenia
Which a pure spirit doth abhor to use.
Thoas
Do not incautiously condemn thyself.
Ifigenio.
Animo pura ruzon ne bezonas.
Toas.
Vin mem vi nesingarde ja kondamnas!
Iphigenia
Oh, couldst thou see the struggle of my soul,
Courageously to ward the first attack
Of an unhappy doom, which threatens me!
Do I then stand before thee weaponless?
Prayer, lovely prayer, fair branch in woman's hand,
More potent far than instruments of war,
Thou dost thrust back. What now remains for me
Wherewith my inborn freedom to defend?
Must I implore a miracle from heaven?
Is there no power within my spirit's depths?
Thoas
Extravagant thy interest in the fate
Of these two strangers. Tell me who they are,
For whom thy heart is thus so deeply mov'd.
Ifigenio.
Ho, se vi vidus, kiel la animo
En mi batalas forte, por rebati
Malbonan tenton tuj en la komenco!
Do sendefenda antaŭ vi mi staras?
La belan peton, tiun ĉarman branĉon,
En mano de virino pli potencan
Ol glavo kaj ol lanco, vi forpuŝas?
Per kio do mi povas min defendi?
Ĉu mi miraklon petu de l' diino?
Ĉu en mi mem jam forto ne ekzistas?
Toas.
Mi vidas, ke la sorto de l' fremduloj
Vin tre maltrankviligas. Kiuj estas
La viroj, kiuj tiom vin zorgigas?
Iphigenia
They are - they seem at least - I think them Greeks.
Thoas
Thy countrymen; no doubt they have renew'd
The pleasing picture of return.
Ifigenio.
La viroj —ili estas— mi supozas,
Ke ili estas grekoj.
Toas.
Samlandanoj?
Kaj certe ja en vi ili revekis
La belan bildon de reveno hejmen?
Iphigenia (after a pause)
Doth man
Lay undisputed claim to noble deeds?
Doth he alone to his heroic breast
Clasp the impossible? What call we great?
What deeds, though oft narrated, still uplift
With shudd'ring horror the narrator's soul,
But those which, with improbable success,
The valiant have attempted? Shall the man
Who all alone steals on his foes by night,
And raging like an unexpected fire,
Destroys the slumbering host, and press'd at length
By rous'd opponents or his foemen's steeds,
Retreats with booty - be alone extoll'd?
Or he who, scorning safety, boldly roams
Through woods and dreary wilds, to scour the land
Of thieves and robbers? Is nought left for us?
Must gentle woman quite forego her nature,
Force against force employ, like Amazons,
Usurp the sword from man, and bloodily
Revenge oppression? In my heart I feel
The stirrings of a noble enterprize;
But if I fail - severe reproach, alas!
And bitter misery will be my doom.
Thus on my knees I supplicate the gods.
Oh, are ye truthful, as men say ye are,
Now prove it by your countenance and aid;
Honour the truth in me! Attend, O king!
A secret plot is laid; 'tis vain to ask
Touching the captives; they are gone, and seek
Their comrades who await them on the shore.
The eldest, he whom madness lately seiz'd,
And who is now recover'd, is Orestes,
My brother, and the other Pylades,
His early friend and faithful confidant.
From Delphi, Phoebus sent them to this shore
With a divine command to steal away
The image of Diana, and to him
Bear back the sister, promising for this
Redemption to the blood-stain'd matricide.
I have deliver'd now into thy hands
The remnants of the house of Tantalus.
Destroy us if thou canst.
Ifigenio (post mallonga silento).
Ĉu por kuraĝa, ne aŭdita faro
La rajton havas sole nur la viro?
Ĉu neeblaĵon sole li alpremas
Al sia forta kaj heroa brusto?
Sed kion oni nomas granda? Kio
Kun ekscitado levas la animon
De ĉiam ripetanta rakontanto,
Se ne la faro, kiu preskaŭ tute
Sukceson ne promesas, kiun tamen
Kuraĝa homo brave entreprenas?
Ĉu tiu, kiu sola en la nokto
Penetras en tendaron malamikan
Kaj kiel flamo ne antaŭvidita
Atakas furioze la dormantojn
Kaj vekiĝantojn, fine, atakita
De l' leviĝintoj, tamen forrapidas
Kun multo da akiro,—ĉu li sola
Meritas gloron? Ĉu nur tiu, kiu
La vojon sendanĝeran malŝatante,
Kuraĝe pasas montojn kaj arbarojn,
Por landon liberigi de rabistoj?
Por ni nenio restas? Ĉu virino
Naturan sian rajton devas perdi?
Sovaĝa esti kontraŭ sovaĝuloj,
La rajton de la glav' de vi forrabi
Laŭ maniero de amazoninoj
Kaj la premadon venĝi nur per sango?
En mia brusto ondas malkviete
Kuraĝa entrepreno: mi konscias,
Ke mi riproĉon grandan ne evitos,
Nek malfeliĉon, se ĝi ne sukcesos;
Sed mi al vi transdonas mian sorton,
Ho, dioj! Se vi amas la justecon,
Kiel pri vi glorante oni diras,
Ho, tiam montru ĝin per via helpo
Kaj nun per mi la veron vi honoru!
Jes, sciu, reĝo, estas preparata
Sekreta trompo. Vane vi demandos
Pri la kaptitoj; ili estas for
Kaj jam atingas la amikojn, kiuj
Ĉe l' bordo ilin kun la ŝip' atendas.
La pli maljuna, kiun la malsano
Ĉi tie kaptis kaj nun jam forlasis,—
Li estas—jes—Oresto, mia frato;
La dua estas lia konfidato,
Amiko lia de l' plej junaj jaroj,
Pilado. Ilin sendis Apolono
El Delfoj al ĉi tiu nia bordo,
Kun la ordon' la bildon de Diano
Forrabi kaj venigi la fratinon
Al li, kaj rekompence por ĉi tio
Al la persekutato de l' furioj,
Al la kulpulo pri patrina sango
La liberiĝon li promesis doni.
Nin ambaŭ, kiuj tute solaj restas
El la Tantala domo, mi nun metis
En viajn manojn: pereigu nin,
Se via konscienco ĝin permesas!
Thoas
And dost thou think
The savage Scythian will attend the voice
Of truth and of humanity, unheard
By the Greek Atreus?
Toas.
Vi pensas, ke la skito la barbara
Aŭskultos tiun voĉon de la vero
Kaj de l' homeco, kiun ne aŭskultis
La grek' Atreo?
Iphigenia
'Tis heard by all,
Whate'er may be their clime, within whose breast
Flows pure and free the gushing stream of life.
What silent purpose broods within thy soul?
Is it destruction? Let me perish first!
For now, deliv'rance hopeless, I perceive
The dreadful peril into which I have
With rash precipitancy plung'd my friends.
Alas! I soon shall see them bound before me!
How to my brother shall I say farewell?
I, the unhappy author of his death.
Ne'er can I gaze again in his dear eyes!
Ifigenio.
Ĝin aŭskultas ĉiu,
Sub kiu ajn ĉielo li naskiĝis,
Se nur la fonto de la vivo pure
Tra lia brusto fluas.—Kion, reĝo,
Vi nun por ni silente en la koro
Preparas? Se ĝi estas pereigo,
Ho, tiam min mortigu la unuan!
Ĉar nune, kiam plu nenia savo
Por ni jam restas, nun mi plene sentas
La tutan terurecon de l' danĝero,
En kiun mi per miaj propraj manoj
Nun ĵetis miajn karajn. Ve, ho ve!
Mi vidos ilin antaŭ mi ligitajn!
Kun kia koro diros mi adiaŭ
Al mia frato, kiun mi mortigas?
Neniam en okulojn la amatajn
Mi povos plu rigardi!
Thoas
The traitors have contriv'd a cunning web,
And cast it round thee, who, secluded long,
Giv'st willing credence to thine own desires.
Toas.
Do tiele
Per arta elpensado la trompistoj
Elteksis reton ĉirkaŭ via kapo
Al vi, la longatempe izolita!
El tio, kion via kor' deziris,
Facile ili faris por vi kredon!
Iphigenia
No, no! I'd pledge my life these men are true.
And shouldst thou find them otherwise, O king,
Then let them perish both, and cast me forth,
That on some rock-girt island's dreary shore
I may atone my folly. Are they true,
And is this man indeed my dear Orestes,
My brother, long implor'd, release us both,
And o'er us stretch the kind protecting arm,
Which long hath shelter'd me. My noble sire
Fell through his consort's guilt, she by her son;
On him alone the hope of Atreus' race
Doth now repose. Oh, with pure heart and hands
Let me depart to expiate our house.
Yes, thou wilt keep thy promise; thou didst swear,
That were a safe return provided me,
I should be free to go. The hour is come.
A king doth never grant like common men,
Merely to gain a respite from petition;
Nor promise what he hopes will ne'er be claim'd.
Then first he feels his dignity complete
When he can make the long-expecting happy.
Ifigenio.
Ne, reĝo, ne! Min trompi oni povus,
Sed tiuj estas veraj kaj fidelaj.
Se la esplor' alie al vi montros,
Vi tiam povas ilin pereigi,
Vi tiam min forpuŝu kaj pro puno
Por mia malsaĝeco min forpelu
Al la malgaja kaj senhoma bordo
De rifa kaj sovaĝa insuleto!
Sed se montriĝos, ke la viro estas
La kara kaj amata mia frato,
Ho, tiam lasu nin libere iri,
Kaj kiel antaŭ nun por la fratino,
Vi nun por la gefratoj estu bona!
La patro mia mortis de l' edzino,
Kaj ŝi de l' filo. Lasta la espero
De la Atrea gent' sur li teniĝas.
Permesu do, ke mi kun pura koro
Kaj pura mano iru al la hejmo,
Por tie nian domon senpekigi!
Plenumu vian vorton! Vi promesis,
Ke se mi iam havos la eblecon
Reiri al la miaj, vi min lasos:
Nun la ebleco venis. Reĝa vorto
Ne estas kiel vorto de simpluloj:
Li ne promesas nur por embarase
Momente liberiĝi de l' petanto,
Li ankaŭ ne promesas, se li kredas,
Ke la plenum' neniam povas veni.
Nur tiam li eksentas la altecon
De la valoro sia, se li povas
Feliĉon doni al la atendanto.
Thoas
As fire opposes water, and doth seek
With hissing rage to overcome its foe,
So doth my anger strive against thy words.
Toas.
Simile kiel fajro kontraŭ akvo
Batale sin defendas kaj muĝante
Ekstermi penas sian malamikon,
Tiele nun batalas la kolero
En mia brusto kontraŭ viaj vortoj.
Iphigenia
Let mercy, like the consecrated flame
Of silent sacrifice, encircl'd round
With songs of gratitude, and joy, and praise,
Above the tumult gently rise to heaven.
Thoas
How often hath this voice assuag'd my soul!
Iphigenia
Extend thy hand to me in sign of peace.
Thoas
Large thy demand within so short a time.
Ifigenio.
Ho, lasu do, ke via favorkoro,
Simila al la sankta oferflamo,
Por mi ekbrilu, dolĉe ĉirkaŭata
De danko kaj de beno kaj de ĝojo!
Toas.
Ho, dioj, kiel ofte tiu voĉo
Min kvietigis!
Ifigenio.
Donu vian manon,
Ĝi estu por mi signo de la paco!
Toas.
Tro multe vi postulas tro rapide.
Iphigenia
Beneficence doth no reflection need.
Thoas
'Tis needed oft, for evil springs from good.
Iphigenia
'Tis doubt which good doth oft to evil turn.
Consider not: act as thy feelings prompt thee.
Ifigenio.
Bonfaroj ne bezonas pripensadon.
Toas.
Tre multe! ĉar tre ofte post la bono
Ja sekvas la malbono.
Ifigenio.
Nur la dubo
Malbonon povas fari el la bono.
Ne dubu, sed plenumu mian peton
Libere, kiel diktas via sento!
"Thought is subversive and revolutionary, destructive and terrible, Thought is merciless to privilege, established institutions, and comfortable habit."