Iphigenia.
Believe my cares ere ye begin to speak.
I fear contention, if thou wilt not hear
The voice of equity, O king, if thou
Wilt not, my brother, curb thy headstrong youth.
Ifigenio.
Mi tremas. Antaŭ ol komencas vi paroli,
Mi petas, liberigu min de zorgoj!
Mi timas malfeliĉon, se vi, reĝo,
La voĉon de l' justeco ne aŭskultos,
Aŭ vi, ho mia frato, ne retenos
La rapideman flamon de l' juneco.
Thoas.
I, as becomes the elder, check my rage.
Now answer me: how dost thou prove thyself
The priestess' brother, Agamemnon's son?
Toas.
Mi, kiel pli maljuna, estas preta
Reteni la koleron. Diru, kiel
Vi pruvos, ke vi vere estas filo
De l' reĝ' Agamemnono kaj la frato
De ŝi?
Orestes.
Behold the sword with which the hero slew
The valiant Trojans. From his murderer
I took the weapon, and implor'd the Gods
To grant me Agamemnon's mighty arm,
Success, and valour, with a death more noble.
Select one of the leaders of thy host,
And place the best as my opponent here.
Where'er on earth the sons of heroes dwell,
This boon is to the stranger ne'er refus'd.
Oresto.
Jen, vidu, estas tiu glavo,
Per kiu li batalis kun Trojanoj.
De lia mortiginto mi ĝin prenis
Kaj mi la diojn petis, ili donu
Al mi la kuraĝecon kaj la brakon
Kaj la feliĉon de la granda reĝo,
Sed nur pli belan morton. Nun elektu
El viaj militistoj la plej noblan
Kaj lin batale kontraŭ mi starigu!
Nenie sur la tero al fremdulo
Tiela peto estas rifuzata.
Thoas.
This privilege hath ancient custom here
To strangers ne'er accorded.
Toas.
Ĉe ni antikva moro al fremdulo
Neniam donis tiun rajton.
Orestes.
Then from us
Commence the novel custom! A whole race
In imitation soon will consecrate
Its monarch's noble action into law.
Nor let me only for our liberty,
Let me, a stranger, for all strangers fight.
If I should fall, my doom be also theirs;
But if kind fortune crown me with success,
Let none e'er tread this shore, and fail to meet
The beaming eye of sympathy and love,
Or unconsol'd depart!
Oresto.
Sekve
De vi kaj mi la moro komenciĝu!
Per imitado tuta la popolo
La noblan agon de l' reganto baldaŭ
Sanktigos kiel leĝon. Mi batalu
Ne sole por ni mem, sed mi, fremdulo,
Batalu por la rajtoj de fremduloj!
Se mi pereos, tiam decidiĝos
Kun mia sorto ankaŭ sort' ilia;
Sed se mi havos la feliĉon venki,
Neniam paŝu sur ĉi tiun bordon
Fremdulo, kiun ne renkontos tuj
Rigardo de la plej helpema amo,
Kaj ĉiu forŝipiĝu konsolita!
Thoas.
Thou dost not seem
Unworthy of thy boasted ancestry.
Great is the number of the valiant men
Who wait upon me; but I will myself,
Although advanc'd in years, oppose the foe,
And am prepar'd to try the chance of arms.
Toas.
Vi al mi ŝajnas inda, ho, junulo,
La patrojn, kiujn vi la viaj nomas.
Tre multe da kuraĝaj, noblaj viroj
Min akompanas; sed en mia aĝo
Mi mem ankoraŭ kontraŭ malamiko
Volonte staras, kaj mi estas preta
Kun vi la sorton provi de l' batalo.
Iphigenia.
No, no! such bloody proofs are not requir'd.
Unhand thy weapon, king! my lot consider;
Rash combat oft immortalizes man;
If he should fall, he is renown'd in song;
But after ages reckon not the tears
Which ceaseless the forsaken woman sheds;
And poets tell not of the thousand nights
Consum'd in weeping, and the dreary days,
Wherein her anguish't soul, a prey to grief,
Doth vainly yearn to call her lov'd one back.
Fear warn'd me to beware lest robber's wiles
Might lure me from this sanctuary, and then
Betray me into bondage. Anxiously
I question'd them, each circumstance explor'd,
Demanded signs, and now my heart's assur'd.
See here, the mark as of three stars impress'd
On his right hand, which on his natal day
Were by the priest declar'd to indicate
Some dreadful deed by him to be perform'd.
And then this scar, which doth his eyebrow cleave,
Redoubles my conviction. When a child,
Electra, rash and inconsiderate,
Such was her nature, loos'd him from her arms.
He fell against a tripos. Oh, 'tis he!
Shall I adduce the likeness to his sire,
Or the deep rapture of my inmost heart,
In further token of assurance, king?
Ifigenio.
Ho ne, ho ne! Tielan sangan pruvon
La dioj ne permesos! Prenu for
De l' glavo vian manon! Pensu, reĝo,
Pri mi kaj mia sorto! La batalo
Rapide decidita eternigas
La viron; se eĉ falas li, la kanto
Lin gloras. Tamen la senfinaj larmoj
De la restintoj, do virin' amata,
Ne estas kalkulataj; la poeto
Silentas pri la miloj de la tagoj
Kaj de la noktoj, kiam orfigita
Animo vane vokas la perditon,
Silente konsumiĝas, sopirante.
Min mem avertis tuj en la komenco
La zorgo, ke min trompo de rabisto
Ne ŝtelu for el mia rifuĝejo
Kaj ne fordonu min al la sklaveco.
Kaj diligente faris mi demandojn,
Pri ĉio plej detale informiĝis
Postulis signojn, kaj nun mia koro
Jam estas tute certa. Vidu tie
Sur lia dekstra mano la makulon
Tristelan, kiu tuj post la naskiĝo
Ĉe li aperis kaj pri kiu diris
La pastro, ke ĝi estas antaŭsigno
De peza faro, kiun por la mano
Rezervis la destino. Kaj duoble
Konvinka por mi estas la cikatro
Ĉi tie, ĝuste super lia brovo.
Ankoraŭ kiam estis li infano,
Elektro iam per nesingardeco
Faligis lin; li trafis tripiedon
Kaj vundis brovon. Jes, ĝi estas li!
Kaj ĉu la simileco al la patro,
Ĉu la interna ĝoj' de mia koro
Ne estas certigantaj atestantoj?
Thoas.
E'en though thy words had banish'd every doubt,
And I had curb'd the anger in my breast,
Still must our arms decide. I see no peace.
Their purpose, as thou didst thyself confess,
Was to deprive me of Diana's image.
And think ye that I'll look contented on?
The Greeks are wont to cast a longing eye
Upon the treasures of barbarians,
A golden fleece, good steeds, or daughters fair;
But force and guile not always have avail'd
To lead them, with their booty, safely home.
Toas.
Kaj se eĉ viaj vortoj ĉiun dubon
En mi forigus, kaj eĉ se mi bridus
En mia brusto tutan la koleron,
Ni tamen devus inter ni decidi
Per bataliloj: pacon mi ne vidas.
Ĉar ili venis, vi ĝin mem konfesas,
Por rabi for la bildon de l' diino;
Ĉu mi trankvile tion ĉi toleru?
La greko ofte ĵetas avidege
Okulon al trezoroj malproksimaj
De la barbaroj, al la ora felo,
Aŭ al ĉevaloj, al filinoj belaj;
Ne ĉiam tamen ruzo kaj perforto
Kun malhoneste akirita havo
Feliĉe ilin hejmen revenigis.
Orestes.
The image shall not be a cause of strife!
We now perceive the error which the God,
Our journey here commanding, like a veil,
Threw o'er our minds. His counsel I implor'd,
To free me from the Furies' grisly band.
He answer'd, "Back to Greece the sister bring,
Who in the sanctuary on Tauris' shore
Unwillingly abides; so ends the curse!
To Phoebus' sister we applied the words,
And he referr'd to thee! The bonds severe,
Which held thee from us, holy one, are rent,
And thou art ours once more. At thy blest touch,
I felt myself restor'd. Within thine arms,
Madness once more around me coil'd its folds,
Crushing the marrow in my frame, and then
For ever, like a serpent, fled to hell.
Through thee, the daylight gladdens me anew.
The counsel of the Goddess now shines forth
In all its beauty and beneficence.
Like to a sacred image, unto which
An oracle immutably hath bound
A city's welfare, thee Diana took,
Protectress of our house, and guarded here
Within this holy stillness, to become
A blessing to thy brother and thy race.
Now when each passage to escape seems clos'd,
And safety hopeless, thou dost give us all.
O king, incline thine heart to thoughts of peace!
Let her fulfil her mission, and complete
The consecration of our father's house.
Me to their purified abode restore,
And place upon my brow the ancient crown!
Requite the blessing which her presence brought thee,
And let me now my nearer right enjoy!
Cunning and force, the proudest boast of man,
Fade in the lustre of her perfect truth;
Nor unrequited will a noble mind
Leave confidence, so childlike and so pure.
Oresto.
La bild', ho reĝo, nin ne malpacigu!
Nun jam klariĝis la eraro, kiun
La dio metis ĉirkaŭ nian kapon,
Simile al vualo, kiam li
Deziris, ke ĉi tien ni vojaĝu.
Mi petis, ke li donu al mi helpon,
Por liberiĝi de l' furioj; tiam
La dio diris: "Kiam la fratinon,
Restantan kontraŭvole en la templo
De l' malproksima bordo de Taŭrido,
Vi revenigos en la grekan landon,
Vi tiam liberiĝos de l' malbeno."
Ni pensis, ke la vortoj de la dio
Koncernas la fratinon de li mem,
Li tamen pensis vin! La fortaj ĉenoj
Nun falis; vi, senkulpa virgulino,
Denove apartenas al la viaj.
Vi min ektuŝis, kaj mi resaniĝis;
En viaj brakoj min la lastan fojon
Atakis la malsano plej kruele
Kaj plej terure skuis mian cerbon;
Sed tuj, kiel serpento en kavernon,
Ĝi fulme malaperis. Kaj per vi
Mi ĝuas nun denove plej libere
La lumon de la tago. La decido
De la diino nun al mi montriĝas
En plena brilo. Kiel sanktan bildon,
Al kiu per mistera dia vorto
La sorto de la urbo alligiĝis,
Ŝi vin forprenis, la protektantinon
De nia domo, kaj ŝi vin konservis
En sia sankta kaj silenta loko,
Ke vi fariĝu beno por la frato
Kaj por la viaj. Kiam ĉia savo
Jam ŝajnis senespere forperdita,
Vi ĉion nun al ni redonas. Reĝo!
Direktu vian koron al la paco!
Vi ne malhelpu, ke ŝi resanktigu
La patran domon, ke ŝi min redonu
Al la palaco pente purigita
Kaj kronu min per la antikva krono!
Redonu por la beno, kiun ŝi
Al vi alportis; rajton pli proksiman
Al ŝia frato nun permesu ĝui!
La forton kaj la ruzon, de la viroj
Plej grandan gloron, kovras nun per honto
La vero de ĉi tiu alta koro,
Kaj pura kaj infana konfideco
Al nobla vir' ricevas rekompencon.
Iphigenia.
Think on thy promise; let thy heart be mov'd
By what a true and honest tongue hath spoken!
Look on us, king! an opportunity
For such a noble deed not oft occurs.
Refuse thou canst not, give thy quick consent.
Thoas
Then go!
Ifigenio.
Memoru vian vorton! La parolo
El la sincera kaj fidela buŝo
Vin tuŝu! Nin rigardu! La okazo
Por tia nobla far' ne ofte venas.
Vi ne rifuzos; cedu!
Toas.
Bone, iru!
Iphigenia.
Not so, my king! I cannot part
Without thy blessing, or in anger from thee.
Banish us not! the sacred right of guests
Still let us claim: so not eternally
Shall we be sever'd. Honour'd and belov'd
As mine own father was, art thou by me:
And this impression in my soul remains.
Should e'en the meanest peasant of thy land
Bring to my ear the tones I heard from thee
Or should I on the humblest see thy garb,
I will with joy receive him as a god,
Prepare his couch myself, beside our hearth
Invite him to a seat, and only ask
Touching thy fate and thee. Oh, may the gods
To thee the merited reward impart
Of all thy kindness and benignity!
Farewell! Oh, do not turn away, but give
One kindly word of parting in return!
So shall the wind more gently swell our sails,
And from our eyes with soften'd anguish flow
The tears of separation. Fare thee well!
And graciously extend to me thy hand,
In pledge of ancient friendship.
Thaos.
Fare thee well!
Ifigenio.
Ne tiel, mia reĝ'! Sen via beno
Kaj kontraŭ via volo mi ne iros.
Nin ne forpelu! Ĉarma kora rajto
De reciproka gastameco ligu
Nin ambaŭ: kaj tiele ne por ĉiam
Ni estos disigitaj. Tiel same
Profunde, kiel mian propran patron,
Mi amas vin per mia tuta koro,
Kaj tiu sento restos por eterne.
Se iam eĉ la plej malgrava homo
El via gento al orelo mia
Alportos sonon de la lingvo, kiun
El via buŝo aŭdi mi kutimis,
Kaj sur la plej malriĉa mi rimarkos
La karan formon de la vesto via:
Mi tiam lin akceptos kiel dion,
Mi mem al li pretigos la kuŝejon,
Sidigos lin sur seĝo ĉe la fajro,
Demandos nur pri vi kaj via sorto.
La dioj al vi donu rekompencon
Por viaj faroj, via bonkoreco!
Adiaŭ! Turnu vin al ni kaj donu
Al mi elkoran vorton de disiĝo!
Ho, tiam pli kviete al la veloj
La vento blovos, kaj pli trankvilige
El la okuloj de la foriranto
Silentaj larmoj fluos. Ho, adiaŭ!
Por signo de antaŭa amikeco
La dekstran manon vi al mi etendu!
Toas.
Adiaŭ!
"Thought is subversive and revolutionary, destructive and terrible, Thought is merciless to privilege, established institutions, and comfortable habit."