Orestes
It is the path of death that now we tread:
At every step my soul grows more serene.
When I implor'd Apollo to remove
The grisly band of Furies from my side,
He seem'd, with hope-inspiring, godlike words,
To promise aid and safety in the fane
Of his lov'd sister, who o'er Tauris rules.
Thus the prophetic word fulfils itself,
That with my life shall terminate my woe.
How easy 'tis for me, whose heart is crush'd,
Whose sense is deaden'd by a hand divine,
Thus to renounce the beauteous light of day!
And must the son of Atreus not entwine
The wreath of conquest round his dying brow
Must I, as my forefathers, as my sire,
Bleed like a victim, an ignoble death
So be it! Better at the altar here,
Than in a nook obscure, where kindred hands
Have spread assassination's wily net.
Yield me this brief repose, infernal Powers!
Ye, who, like loosen'd hounds, still scent the blood,
Which, trickling from my feet, betrays my path.
Leave me! ere long I come to you below.
Nor you, nor I, should view the light of day.
The soft green carpet of the beauteous earth
Is no arena for unhallow'd fiends.
Below I seek you, where an equal fate
Binds all in murky, never-ending night.
Thee only, thee, my Pylades, my friend,
The guiltless partner of my crime and curse,
Thee am I loath, before thy time, to take
To yonder cheerless shore! Thy life or death
Alone awakens in me hope or fear.
Oresto.
Ni iras nun la vojon de la morto:
Animo mia grade trankviliĝas.
Mi Apolonon petis, li forigu
De mia flanko la teruran bandon
De l' venĝfantomoj, kaj en liaj vortoj
Misteraj tiam sentis mi promeson,
Ke trovos mi la helpon kaj la savon
En la sanktejo de fratino lia,
La regantino de la Taŭridanoj.
Ĝi plenumiĝas: tuta la mizero
Finiĝos nun kun mia vivo kune!
Al mi, al kiu dia mano premas
La koron kaj surdigas la spiriton,
Ja estas tiel ĝoje kaj facile
Adiaŭ diri al la lum' de l' suno!
Kaj se ne devas nepoj de Atreo
Kun kron' de venko fali en batalo,
Se mi, simile al prapatroj miaj,
Perei devas kiel oferbesto:
Ĝi plenumiĝu! Estas ja pli bone
Ĉi tie morti antaŭ la altaro,
Ol en angulo malbenita, kie
Mortigus nin parenco-insidanto.
Ho, lasu min almenaŭ nun ripozi,
Vi, subteruloj, tiel avidantaj
La sangon, kiu ĉiun mian paŝon
Gutante signas! Lasu min ripozi,
Jam baldaŭ mi malsupren al vi venos.
Nek min, nek vin la lum' de l' tago vidu,
Kaj la tapiŝo verda de la tero
Ne estu plu svarmejo por fantomoj.
Mi venos al vi tien sub la teron,
Kaj tie en senviva surda nokto
Egala sorto ĉiujn unuigos.
Nur vin, Pilad', senkulpa kamarado
De mia nigra sorto kaj malbeno,
Ho, kiel malvolonte mi kunprenas
En la funebran landon antaŭtempe!
Nur via vivo, via morto kaŭzas
Al mi ankoraŭ timon aŭ esperon.
Pylades
Like thee, Orestes, I am not prepar'd
Downwards to wander to yon realm of shade.
I purpose still, through the entangl'd paths,
Which seem as they would lead to blackest night,
Again to guide our upward way to life.
Of death I think not; I observe and mark
Whether the gods may not perchance present
Means and fit moment for a joyful flight.
Dreaded or not, the stroke of death must come;
And though the priestess stood with hand uprais'd,
Prepar'd to cut our consecrated locks,
Our safety still should be my only thought:
Uplift thy soul above this weak despair;
Desponding doubts but hasten on our peril.
Apollo pledg'd to us his sacred word,
That in his sister's' holy fane for thee
Were comfort, aid, and glad return prepar'd.
The words of Heaven are not equivocal,
As in despair the poor oppress'd one thinks.
Pilado.
Ne iras mi ankoraŭ kiel vi
Pasive en la regnon de la ombroj.
Tra la vojetoj konfuzitaj, kiuj
Konduki ŝajnas al la nigra nokto,
Mi penas nin traŝovi al la vivo.
Pri morto mi ne pensas; mi meditas
Ĉu eble iel helpos nin la dioj
Rimedon ian trovi por forkuro.
La morto—ĉu vi timas aŭ ne timas—
Ja venos mem. Eĉ kiam la pastrino
Jam levos sian manon, por detranĉi
Al ni oferdediĉe niajn buklojn,
Eĉ tiam via savo kaj la mia
Ne ĉesos esti mia sola penso.
Forĵetu la malĝojon, ĉar per dubo
Akcelas ni danĝeron. Apolono
Al ni promesis, ke en la sanktejo
De la fratin' atendas nin konsolo
Kaj helpo kaj reveno. Kaj dusencaj
Neniam estas vortoj de la dioj,
Kiel tre ofte pensas la prematoj.
Orestes
The mystic web of life my mother spread
Around my infant head, and so I grew,
An image of my sire; and my mute look
Was aye a bitter and a keen reproof
To her and base Aegisthus. Oh, how oft,
When silently within our gloomy hall
Electra sat, and mus'd beside the fire,
Have I with anguish'd spirit climb'd her knee,
And watch'd her bitter tears with sad amaze!
Then would she tell me of our noble sire:
How much I long'd to see him - be with him!
Myself at Troy one moment fondly wish'd,
My sire's return, the next. The day arrived
Oresto.
Al la malĝoj' de l' vivo la patrino
En infanec' min jam alkutimigis,
Kaj mi tiele kreskis, viva bildo
De mia patro, kaj la senparola
Rigardo mia ĉiam estis akra
Riproĉ' por ŝi kaj ŝia adultulo.
Tre ofte, kiam la fratin' Elektro
En la profunda parto de la ĉambro
Silente sidis antaŭ la kameno,
Mi min al ŝia brusto time premis
Kaj per okuloj grandaj kaj malĝojaj
Rigardis ŝin, plorantan dolorege!
Kaj tiam ŝi pri nia granda patro
Parolis multe. Kiel mi deziris
Lin tiam vidi, esti apud li!
Jen mi deziris flugi for al Trojo,
Jen mi deziris, ke al mi li venu...
La tago venis...
Pylades
Oh, of that awful hour let fiends of hell
Hold nightly converse! Of a time more fair
May the remembrance animate our hearts
To fresh heroic deeds. The gods require
On this wide earth the service of the good,
To work their pleasure. Still they count on thee;
For in thy father's train they sent thee not,
When he to Orcus went unwilling down.
Orestes
Would I had seiz'd the border of his robe.
And follow'd him!
Pilado.
Nu, pri tiu horo
Babilu inferuloj en la nokto!
Nin rememoro pri pli bela tempo
Fortigu freŝe per heroaj faroj!
La dioj ja bezonas bonajn homojn
Por siaj planoj sur ĉi tiu tero;
Sendube vin ankoraŭ task' atendas;
Vin ili ja ne sendis kun la patro
Ĉe lia ir' malvola al la Orko.
Oresto.
Ho, se mi lian baskon tiam kaptus
Kaj sekvus lin!
Pylades
They kindly car'd for me
Who here detain'd thee; for if thou hadst died
I know not what had then become of me;
Since I with thee, and for thy sake alone,
Have from my childhood liv'd, and wish to live.
Pilado.
Nu, tiuj, kiuj vin
Konservis, ili zorgis ja pri mi;
Ĉar kio mi sen vi fariĝus, tion
Mi eĉ prezenti ja al mi ne povas,
Ĉar de la temp' de mia infaneco
Ja nur kun vi kaj nur por vi mi vivas
Kaj volas vivi.
Orestes
Do not remind me of those tranquil days,
When me thy home a safe asylum gave;
With fond solicitude thy noble sire
The half-nipp'd, tender flow'ret gently rear'd;
While thou, a friend and playmate always gay,
Like to a light and brilliant butterfly
Around a dusky flower, didst around me
Still with new life thy merry gambols play,
And breathe thy joyous spirit in my soul,
Until, my cares forgetting, I with thee
Was lur'd to snatch the eager joys of youth.
Pylades
My very life began when thee I lov'd.
Oresto.
Ne rememorigu
Al mi la belajn tagojn, kiam dolĉe
En via dom' mi trovis rifuĝejon
Kaj via nobla patro tiel ame
Pri la duonmortinta floro zorgis,
Kaj vi, senĉese gaja, ĉiutage
Saltadis ĉirkaŭ mi kun nova vivo,
Simile al la hela papilio
Ĉirkaŭe de mallumkolora floro,
Kaj la gajecon vian enverŝadis
En mian koron, kaj mi eĉ forgesis
Mizeron mian, kaj en viglaj revoj
Junecon mian mi kun vi pasigis.
Pilado.
Vin ekaminte, mi komencis vivi.
Orestes
Say, then thy woes began, and thou speak'st truly.
This is the sharpest sorrow of my lot,
That, like a plague-infected wretch, I bear
Death and destruction hid within my breast;
That, where I tread, e'en on the healthiest spot,
Ere long the blooming faces round betray
The writhing features of a ling'ring death.
Pylades
Were thy breath venom, I had been the first
To die that death, Orestes. Am I not,
As ever, full of courage and of joy?
And love and courage are the spirit's wings
Wafting to noble actions.
Oresto.
Ne vivi, sed suferi vi komencis.
Jes, tio estas la esenc' terura
De mia sorto, ke kvazaŭ pestulo
Doloron mi kaj morton en mi portas;
Ke se mi nur ektuŝas ian lokon.
Eĉ la plej sanan, baldaŭ ĉirkaŭ mi
Sur la vizaĝoj eĉ la plej florantaj
Aperas trajtoj de rampanta morto.
Pilado.
Mi certe la unua devus morti,
Se via spir' en si venenon portus.
Kaj tamen diru mem, ĉu mi ne estas
Ankoraŭ plena de kuraĝ' kaj ĝojo?
Kaj amo kaj kuraĝo nin kondukas
Al grandaj faroj.
Orestes
Noble actions?
Time was, when fancy painted such before us!
When oft, the game pursuing, on we roam'd
O'er hill and valley; hoping that ere long
With club and weapon arm'd, we so might track
The robber to his den, or monster huge.
And then at twilight, by the glassy sea,
We peaceful sat, reclin'd against each other
The waves came dancing to our very feet.
And all before us lay the wide, wide world.
Then on a sudden one would seize his sword,
And future deeds shone round us like the stars,
Which gemm'd in countless throngs the vault of night.
Oresto.
Grandaj faroj? Jes,
Ni ilin iam vidis antaŭ ni!
En tiu tempo, kiam ni, ĉasante,
Kuradis tra la valoj kaj la montoj,
Kaj similante per la brust' kaj pugno
La grandan nian gentopatron, ni
Esperis, ke ni tiel persekutos
Kun glav' kaj bastonego ian monstron
Aŭ bandon da rabistoj; kiam ni
Vespere sidis ĉe la granda maro,
Nin apogante unu al alia,
Kaj antaŭ ni la ondoj dolĉe ludis
Kaj vasta staris antaŭ ni la mondo:
Ho, tiam certe ofte ni kaptadis
La glavon, kaj estontaj faroj svarmis
Ĉirkaŭe, kiel steloj en la nokto.
Pylades
Endless, my friend, the projects which the soul
Burns to accomplish. We would every deed
At once perform as grandly as it shows
After long ages, when from land to land
The poet's swelling song hath roll'd it on.
It sounds so lovely what our fathers did,
When, in the silent evening shade reclin'd,
We drink it in with music's melting tones;
And what we do is, as their deeds to them,
Toilsome and incomplete!
Thus we pursue what always flies before;
We disregard the path in which we tread,
Scarce see around the footsteps of our sires,
Or heed the trace of their career on earth.
We ever hasten on to chase their shades,
Which godlike, at a distance far remote,
On golden clouds reclin'd, the mountains crown.
The man I prize not who esteems himself
Just as the people's breath may chance to raise him.
But thou, Orestes, to the gods give thanks,
That they have done so much through thee already.
Pilado.
Sen lim' estas la faro, kiun volus
Plenumi la animo. Ĉiun agon
Ni volus fari tuj tiele grande
Laŭ la amplekso, kiun ĝi atingas,
Se multajn jarojn, tra generacioj
Kaj landoj, ĝin la buŝo de l' poetoj
Pligrandigante rulas. Bele sonas
La agoj de l' prapatroj, kiam ilin,
En la vespera ombro ripozante,
Junulo sorbas kun la ton' de harpo;
Sed kiel niaj faroj, tiel ankaŭ
Iliaj ne prezentis perfektaĵon.
Ni pelas ion, kio antaŭ ni
Rapide kuras, kaj ni ne atentas
La vojon, kiun iras niaj paŝoj.
La paŝojn de l' prapatroj kaj la signojn
De la surtera viv' ilia preskaŭ
Ni ne rimarkas, ĉiam ni nur celas
Ilian ombron, kiu disimile
Tre malproksime sidas kvazaŭ krono
Tre alte sur la pintoj de la montoj.
Mi ne tre ŝatas tiujn, kiuj celas
Nur gloron inter la popol' akiri;
Sed vi, junulo, vi la diojn danku,
Ke ili tiel frue tiel multe
Per vi jam faris.
Orestes
When they ordain a man to noble deeds,
To shield from dire calamity his friends,
Extend his empire, or protect its bounds,
Or put to flight its ancient enemies,
Let him be grateful! For to him a god
Imparts the first, the sweetest joy of life.
Me have they doom'd to be a slaughterer,
To be an honour'd mother's murderer,
And shamefully a deed of shame avenging.
Me through their own decree they have o'erwhelm'd.
Trust me, the race of Tantalus is doom'd;
Nor may his last descendant leave the earth,
Or crown'd with honour or unstain'd by crime.
Oresto.
Se al iu homo
La dioj donis la ĝojigan sorton
Forigi malfeliĉon de la siaj,
Grandigi sian regnon, fortikigi
La limojn, aŭ malnovajn malamikojn
Faligi aŭ forpeli,—tiam li
La diojn danku, ĉar al li la dioj
Plej grandan ĝojon en la vivo donis;
Sed min la dioj faris ja buĉisto,
Devigis min mortigi mian propran
Patrinon, kiun tamen mi adoris;
Kaj venĝe por la ago malhonora
Min abomene ili ruinigis.
La domon de Tantalo ili juĝas,
Kaj mi, la lasta el la dom', ne devas
Ricevi morton pian aŭ honoran.
Pylades
The gods avenge not on the son the deeds
Done by the father. Each, or good or bad,
Of his own actions reaps the due reward.
The parents' blessing, not their curse, descends.
Orestes
Methinks their blessing did not lead us here.
Pylades
It was at least the mighty gods' decree.
Orestes
Then is it their decree which doth destroy us.
Pilado.
Neniam pro la krimoj de la patroj
La dioj faras venĝon sur la filo;
Ĉu bona, ĉu malbona—ĉiu mem
Por sia far' ricevas rekompencon.
Nur beno herediĝas, ne malbeno.
Oresto.
Ne beno ja kondukis nin ĉi tien.
Pilado.
Sed la decido de la altaj dioj.
Oresto.
Ilia do decido nin mortigas.
Pylades
Perform what they command, and wait the event.
Do thou Apollo's sister bear from hence,
That they at Delphi may united dwell,
Rever'd and honour'd by a noble race:
Thee, for this deed, the heav'nly pair will view
With gracious eye, and from the hateful grasp
Of the infernal Powers will rescue thee.
E'en now none dares intrude within this grove.
Orestes
So shall I die at least a peaceful death.
Pilado.
Plenumu la ordonon kaj atendu!
Se la fratinon vi al Apolono
Alportos kaj se ambaŭ kune loĝos
En Delfoj, sub konstanta adorado
De nobla gento, tiam por ĉi tio
La alta paro certe vin favoros
Kaj savos vin de la inferulinoj.
Jam en ĉi tiu sankta arbareto
Ja ne kuraĝas ili ekaperi.
Oresto.
Almenaŭ morton havos mi trankvilan.
Pylades
Far other are my thoughts, and not unskill'd
Have I the future and the past combin'd
In quiet meditation. Long, perchance,
Hath ripen'd in the counsel of the gods
The great event. Diana wish d to leave
This savage region foul with human blood.
We were selected for the high emprize;
To us it is assign'd, and strangely thus
We are conducted to the threshold here.
Orestes
My friend, with wondrous skill thou link'st thy wish
With the predestin'd purpose of the gods.
Pilado.
Sed mi alie pensas. Mi kunligis
La pasintaĵon kun la estontaĵo
Kaj ne mallerte solvis la misteron.
Tre povas esti, ke jam antaŭ longe
La dioj pri la granda far' decidis.
Diano certe volas forsaviĝi
De la sovaĝa bordo de l' barbaroj
Kaj de iliaj sangaj homoferoj;
Ni estas elektitaj, por plenumi
La belan faron, kaj jam nun mirinde
Ni estas devigitaj tion fari.
Oresto.
Vi lerte interplektas la decidojn
De l' dioj kun la propraj viaj voloj.
Pylades
Of what avail is prudence, if it fail
Heedful to mark the purposes of Heaven?
A noble man, who much hath sinn'd, some god
Doth summon to a dangerous enterprize,
Which to achieve appears impossible.
The hero conquers, and atoning serves
Mortals and gods, who thenceforth honour him.
Pilado.
Nu, kion do valoras homa saĝo,
Se ĝi ne penas lerte trapenetri
La volon de la dioj? Pezan ŝarĝon
Surmetas dioj sur la noblan homon,
Se li tro multe pekis, kaj por li
Destinas ili taskon, kiu ŝajnas
Al simplaj homoj tute ne solvebla.
Sed la heroo venkas, kaj pentfare
Li faras tiajn servojn, ke la mondo
Estonte lin adoras.
Orestes
Am I foredoom'd to action and to life,
Would that a god from my distemper'd brain
Might chase this dizzy fever, which impels
My restless steps along a slipp'ry path,
Stain'd with a mother's blood, to direful death;
And pitying, dry the fountain, whence the blood,
For ever spouting from a mother's wounds,
Eternally defiles me!
Oresto.
Se la sorto
Al mi destinis vivi kaj agadi,
Ho, tiam iu dio liberigu
La frunton mian de l' kapturno, kiu
Sur glita, patrinsange makulita
Vojeto min al la mortintoj tiras;
Kompate li sekigu tiun fonton,
Per kiu el la vundoj de l' patrino
Konstante sur min ŝprucas la malbeno!
Pylades
Wait in peace!
Thou dost increase the evil, and dost take
The office of the Furies on thyself.
Let me contrive, be still! And when at length
The time for action claims our powers combin'd,
Then will I summon thee, and on we'll stride,
With cautious boldness to achieve the event.
Orestes
I hear Ulysses speak!
Pilado.
Atendu pli trankvile! La malbonon
Vi mem ja pligrandigas kaj vi prenas
Sur vin de la furioj la oficon.
Min lasu primediti, vi silentu!
Nur poste, bezonante por la ago
La fortojn kunigitajn, mi vin vokos,
Kaj kun kuraĝ' prudenta tiam ambaŭ
Alpaŝos ni al la efektivigo.
Oresto.
Parolo de Uliso.
Pylades
Nay, mock me not.
Each must select the hero after whom
To climb the steep and difficult ascent
Of high Olympus. And to me it seems
That him nor stratagem nor art defile
Who consecrates himself to noble deeds.
Orestes
I most esteem the brave and upright man.
Pilado.
Vi ne moku!
Jes, ĉiu devas mem al si elekti
Heroon imitotan, se li volas
Atingi la Olimpon. Mi konfesas,
Ne pensas mi, ke ruzo kaj prudento
Makulas viron, kiu sin dediĉis
Al plenumado de kuraĝaj faroj.
Oresto.
Mi ŝatas nur kuraĝon rektaniman.
Pylades
And therefore have I not desir'd thy counsel.
One step is ta'en already: from our guards
I have extorted this intelligence.
A strange and godlike woman now restrains
The execution of that bloody law:
Incense, and prayer, and an unsullied heart,
These are the gifts she offers to the gods.
Her fame is widely spread, and it is thought
That from the race of Amazon she springs,
And hither fled some great calamity.
Pilado.
Ne petis tial mi de vi konsilon.
Jam unu paŝon faris mi. Jam multe
Da scioj mi ellogis de l' gardistoj.
Mi scias jam, ke fremda, disimila
Virin' katenas tiun sangan leĝon;
Nur puran koron, preĝon, odorfumon
Al dioj ŝi oferas. Ŝian koron
Tre multe oni laŭdas; oni pensas,
Ke ŝi devenas de amazoninoj,
Ke ŝi forkuris, por ke ŝi per tio
Evitu ian grandan malfeliĉon.
Orestes
Her gentle sway, it seems, lost all its power
At the approach of one so criminal,
Whom the dire curse enshrouds in gloomy night.
Our doom to seal, the pious thirst for blood
Again unchains the ancient cruel rite:
The monarch's savage will decrees our death;
A woman cannot save when he condemns.
Oresto.
Videble nun potenco ŝia luma
La forton perdis pro la proksimeco
De la krimulo, kiun la malbeno
Ĉirkaŭas, kiel vasta nigra nokto.
La pia sangavido liberigas
De la katenoj la antikvan moron,
Por nin nun pereigi. La sovaĝa
Spirito de la reĝo nin mortigos;
Se li koleras, tiam nin virino
Ne povas savi.
Pylades
That 'tis a woman is a ground for hope!
A man, the very best, with cruelty
At length may so familiarize his mind,
His character through custom so transform,
That he shall come to make himself a law
Of what at first his very soul abhorr'd.
But woman doth retain the stamp of mind
She first assum'd. On her we may depend
In good or evil with more certainty.
She comes; leave us alone. I dare not tell
At once our names, nor unreserv'd confide
Our fortunes to her. Now retire awhile,
And ere she speaks with thee we'll meet again.
Pilado.
Bone al ni estas,
Ke de virin' dependas nia sorto!
Ĉar viro, eĉ plej bona, kutimigas
Spiriton sian al la krueleco,
Kaj fine li eĉ leĝon al si faras
El tio, kion mem li abomenas,
Kaj la kutimo faras lin malmola
Kaj eĉ nerekonebla. Sed virino
Obstine ĉiam sekvas sian senton,
Kaj en la bono kaj en la malbono
Ŝi estas pli fidebla... Ts! ŝi venas!
Nin lasu solaj! Mi ne devas tuj
Eldiri niajn nomojn aŭ konfidi
Al ŝi tro nesingarde nian sorton.
Foriru! Antaŭ ol ŝi ekdeziros
Kun vi paroli, mi kun vi parolos.
"Thought is subversive and revolutionary, destructive and terrible, Thought is merciless to privilege, established institutions, and comfortable habit."